مقایسه آناتومی اسکلتی اسب و انسان قسمت آخر
در پایین استخوان بازو دو استخوان وجود دارند که زند زیرین Ulna و زند زبرین Radius و روی هم رفته ساعد نامیده می شوند. محل تلاقی و ارتباط میان استخوان بازو و ساعد باعث تشکیل مفصل آرنج یا Elbow joint می گردد.
ساعد در انسان از دو استخوان مجزا تشکیل شده و دو عملکرد مجزا یکی باز و بسته شدن در راستای جلو وعقب و دیگری چرخیدن به طرفین وجود خواهد داشت.
این دو استخوان در اسب به یک استخوان تبدیل شده به گونه ای که زند زیرین تا بالایی زند زبرین کشیده شده است . پس نباید حرکتی جز عقب و جلو را از آنها انتظار داشت.
در اسب مفصل آرنج بیشتر لولایی و در انسان مفصلی Multi-Tasked یا همه کاره است. این مفصل باز هم برای استحکام سازش یافته است نه تحرک در جهات مختلف که زیاد هم توفیقی برای اسب نخواهد داشت.
در انتهای زند زبرین و زند زیرین در استخوان بندی انسان یک گروه استخوان به نام “Carpals” وجود دارند که از لحاظ اندازه کوچک بوده و باعث تشکیل مچ دست می شوند. در اسب در پاهای جلو مشابه همین استخوان ها دیده می شود ولی متاسفانه سوارکاران آن را به اشتباه زانو می نامند.اگر به مراجع کالبد شناسی مراجعه کنیم خواهیم دید که در آنجا این استخوانها به نام استخوان های مچ دست یا Carpal bones می باشند و البته عنوان Wrist یا مچ نیز برای آنها دیده می شود.
در قسمت پائینی مچ و از پشت دست در انسان 4 استخوان بلند و نازک قابل لمس می باشد که تا شروع بند انگشتان ادامه دارد که به آنها Metacarpal گفته می شود. در اسب هم شبیه آنها وجود دارد ولی در اسب یک متاکارپ اصلی و دو متاکارپ فرعی وجود دارد که متاکارپ اصلی را Cannon و دو متاکارپ فرعی را Splint می نامند که این دو از اجداد سه انگشتی آنها به جا مانده و کارایی خود را کاملا از دست داده اند.
در انتهای استخوان canonn معادل بندهای انگشت در انسان، مفصل Fetlock وجود دارد.( در شکل نشان داده شده است)
وقتی دستان خود را تا انگشتان دنبال کنید در هر انگشت به جز انگشت شست با سه استخوان برخورد می کنیم که بند انگشتان نامیده می شوند . در مورد استخوان شست که در انسان وجود دارد بحثی به میان نیاوردیم چرا که همانند استخوان ترقوه در انسان ، در اسب هیچ معادلی برای آن وجود ندارد.دو بند اول انگشت کشیده و باریک هستند در حالیکه بند سوم استخوانی کوچک و تا حدودی مثلثی شکل می باشد که ما به عنوان سر انگشت از آن یاد می کنیم.
در اسب ها نیز در ادامه ی متاکارپ اصلی(Cannon) به همان صورت که در انسان گفته شد سه استخوان وجود دارد. ما این سه استخوان را به ترتیب از بالا به پایین استخوان Fetlock یا بخولق دراز ، استخوانPastern یا بخولق کوتاه و استخوان Coffin که همانند بند آخر انگشت در انسان مثلثی شکل است، می نامیم.
این استخوان ها در اسب برخلاف نمونه انسانی ، عملکرد و تحرک بسیار بیشتری دارند. چیزی که در رابطه با پاهای جلوئی اسب ما را به حیرت وا می دارد، ایستادن اسب روی نوک انگشتان است.
حال به سراغ پاهای عقبی برای مقایسه آنها با انسان می رویم. بر خلاف آنچه در پاهای جلو دیده شد هیچ تفاوتی در عملکرد پاهای عقبی میان انسان و اسب وجود ندارد. در هر دو ، عمل این اندام تحمل وزن و حرکت می باشد. دقیقا همانند قبل دوباره انسان را در حالت نشسته در نقطه شروع مسابقه در نظر میگیریم، در این حالت لگن انسان در حالت افقی قرار می گیرد، در نتیجه بسیار شبیه به ایستادن اسب خواهد بود. در حالت نشسته انسان، استخوان های پا در زیر استخوان لگن به صورت چندلا و تقریبا تا خورده قرار می گیرند، چیزی که بسیار شبیه به اندامهای حرکتی عقبی اسب ، در حال تحمل وزن بدن است.
اسب همانند انسان دارای استخوان ران و مفصل لگن می باشد، همچنین از طرفی ما مفصل KNEE یا زانو را داریم که در اسب آن را Stifle یا زانوی اسب می نامیم. یک استخوان درشت نی (Tibia) و نازک نی (Fibula) که همان استخوان های ساق پای انسان هستند، یک مفصل پاشنه ای یا قوزک یا heel/ankle که همان مفصل Hock در اسب ها است و در نهایت همانند پاهای جلویی در اسب یا دستها در انسان cannon ، fetlock ،Pastern وcoffin به طور منظم چیده شده اند.
استخوان های پاهای عقبی اسب از لحاظ بنیه و اساس دقیقا همانند نوع انسانی آن هستند ولی در قیاس با پاهای جلویی کمی کشیده و درازتر شده اند، دقیقا چیزی که ما در دستها و پاهای خود آن را مشاهده می کنیم. در ضمن زوایای موجود در مفاصل اسب تا حدود زیادی حاده شده اند، چیزی که باعث شده است نوعی تعادل در مقابل سر و سینه و پاهای جلویی اسب پدیدار گردد. و از طرفی دیگر با توجه به این آرایش و زوایا در زیر بدن ، اسب را نسبت به انسان، از جهت نیرو و پتانسیل فشاری ، قوی تر ساخته است.
در این مقدمه خلاصه ی آنچیزی را که در پایین به طور مفصل به آن می پردازیم شرح داده ایم. ابتدا از لگن شروع کرده و تا آخرین جزء یعنی استخوان Coffin آن را ادامه می دهیم.
لگن در انسان به صورت عمودی قرار گرفته ولی در اسب به صورت افقی قرار گرفته است.
استخوان ران در مفصل ران به استخوان لگن متصل می شود. این مفصل در انسان و اسب چه از نظر ساختمان بندی و چه از نظر محل قرار گیری یکسان است شکل استخوان ران یا thigh نیز به همان صورت در هر دو بسیار شبیه می باشد. ولی در اسب ها به جای اینکه استخوان ران از مفصل لگن یا hip به صورت عمود پائین بیاید با زاویه ای به سمت جلو وکمی پائین قرار گرفته است و به استخوان بعدی در مفصل stifle متصل می شود. مفصل stifle در اسب دقیقا شبیه به مفصل knee در انسان می باشد. و از لحاظ ظاهری و عملکردی با نمونه انسانی مطابقت می کند. این مفصل حتی از نظر ساختار ، لیگامانها و عضلات اتصال یافته به استخوان های ذکر شده کاملا یکسان است. در ضمن در جلوی این مفصل چه در اسب و چه در انسان یک حفاظ استخوانی وجود دارد که کاسه زانو یا کشکک زانو (Petella) نامیده می شود. در زیر مفصل زانو در انسان دو عدد استخوان به نام درشت نی و نازک نی قرار گرفته اند. در اسب ها نیز به همین شکل که گفته شد دو استخوان وجود دارد ولی باز شبیه به آنچه در پاهای جلو و در مورد زند زیرین و زند زبرین گفته شد تفاوت های عمده ای مشاهده می شود. در اسب درشت نی و نازک نی هر دو به همراه هم در تحمل وزن نقش قابل توجهی ایفا می کنند. با گذشت زمان استخوان نازک نی به شکل یک باریکه بلند و طویل درآمده است ، به گونه ای که درکنار استخوان درشت نی به طرف پایین کشیده شده است. در اسب ها استخوان درشت نی کمی به پایین و عقب متمایل شده و به مفصل بزرگی به نام hock یا پس زانو یا مفصل خرگوشی ختم می شود. مفصل خرگوشی یا hockدقیقا مانند پاشنه یا قوزک پا در انسان می باشد و هر دو دارای استخوان های مشابه با آرایش یکسانی هستند. استخوان پاشنه ما روی زمین تکیه داده شده است در حالیکه استخوان پاشنه در اسب هیچ تماسی با زمین ندارد. در زیر مفصل hock یا خرگوشی آرایش و طرز قرار گیری استخوان ها دقیقا شبیه به بخش های پایینی در پاهای جلویی اسب می باشد.
منابع:
- Sisson and Grossman’s,1363,The anatomy of the domestic animals, موسسه نشر کتاب شیراز
- تند نویس دکتر فریدون،1387 چاپ 12، حرکت شناسی ، انتشارات دانشگاه تربیت معلم
- دکتر مسعود خلیلی ، اسب و آنچه من می دانم ، ناشر ذره
گردآورنده: خانم نوشین ذوالفقاری
